احتمالا شما هم جزو آن دسته از افرادی هستید که اسم تسمه تایم به گوششان خورده است؛ اما دقیقا نمی‌دانند تسمه تایم چیست و به چه کاری می‌آید و در کدام قسمت خودرو قرار دارد. اگر بخواهیم خیلی خلاصه و ساده بگوییم، تسمه تایم همان‌طور که از اسمش مشحص است، وظیفه تنظیم زمان‌بندی عملکرد موتور را به عهده دارد؛ بدون وجود تسمه تایم عملکرد موتور مختل می‌شود و ماشین حرکت نمی‌کند. در این مقاله از اوستایدک بهتان می‌گوییم تسمه تایم چیست و چه نکاتی در باره آن وجود دارد.

جنس تسمه تایم چیست و چطور کار می‌کند؟

برای این‌که راحت‌تر متوجه شوید کار تسمه تایم چیست، آن را به عنوان نوعی زنجیر دوچرخه برای ماشینتان در نظر بگیرید؛ این تسمه تمام قطعات داخل موتور را هماهنگ نگه می‌دارد. گاهی اوقات هم پمپ آب و پمپ روغن را تغذیه می‌کند.

تسمه تایم یک تسمه لاستیکی انعطاف‌پذیر و با دندانه‌های سخت و یکی از قطعه‌های اصلی موتور است. تسمه تایم به چرخ‌دنده میل لنگ و میل سوپاپ (میل بادامک) متصل می‌شود. این اتصال، میل لنگ و میل سوپاپ را هماهنگ می‌کند. این عمل در واقع باز و بسته‌شدن به‌موقع دریچه‌های ورودی و خروجی موتور با پیستون‌ها را تضمین می‌کند.

اما شاید برایتان سوال باشد که چطور یک تسمه لاستیکی می‌تواند به این اندازه مهم باشد؛ در پاسخ باید بگوییم که سرعت چرخش میل لنگ دو برابر میل سوپاپ (میل بادامک) است. اگر میل لنگ و میل بادامک با هم هماهنگ نباشند، خودرو به‌درستی کار نمی‌کند.

اگر سوپاپ‌های ورودی خیلی زود باز شوند، ممکن است مخلوط سوخت و هوا بیش ‌از حد به داخل محفظه احتراق جریان پیدا کند که نتیجه آن احتراق ضعیف و اتلاف نیرو می‌شود. اگر سوپاپ‌‌های اگزوز خیلی زود باز شوند، محفظه احتراق فشار خود را از دست می‌دهد و باعث افت برق می‌شود. اگر اجزای موتور بسیار ناهماهنگ باشند، ممکن است با هم برخورد کنند و به یکدیگر آسیب بزنند.

نحوه عملکرد تسمه تایم به چه شکل است؟

در پاسخ به این سوال که روند کار تسمه تایم چیست، باید بگوییم کار این قطعه به‌صورت چرخه‌ای است؛ وظیفه اصلی تسمه تایم چرخاندن قرقره میل سوپاپ (میل بادامک) و هماهنگ‌کردن آن با میل لنگ است. بعضی از مدل‌ها دو قرقره سوپاپ دارند. تسمه تایم سوپاپ‌ها و بیستون‌ها را هماهنگ می‌کند تا در زمان مناسب بادامک‌ها را روی میل سوپاپ فشار دهند. این فرایند چیزی شبیه به پدال‌زدن دوچرخه است. بادامک‌ها باید قبل ‌از این‌که پیستون‌ها و سوپاپ‌ها دوباره آن‌ها را به سمت پایین فشار دهند، باید به بالای چرخه برسند.

قسمت داخلی تسمه تایم دندانه‌هایی دارد که با چرخ‌دنده‌ها مطابق هستند. هنگامی که تسمه تایم با چرخش میل لنگ و میل بادامک در تماس است، دندانه‌ها اصطکاک ایجاد می‌کنند. اگر این دندانه‌ها آسیب ببینند، تسمه تایم می‌تواند میل لنگ و میل بادامک را از هماهنگی خارج کند. این اتفاق می‌تواند آسیبی جدی به اجزا داخلی موتور وارد کند؛ اگر هم به‌جای تسمه، زنجیر تایم داشته باشید، خسارت وارده بسیار سنگین‌تر می‌شود.

هر تسمه تایم برای حفظ فشار نیاز به یک کشنده هم دارد. کشنده ممکن است با فنر قرار گیرد، با فشار روغن فعال شود یا به‌صورت دستی تنظیم شود. کشنده‌ها اطمینان حاصل می‌کنند که تسمه تایم کشش کافی برای به‌حرکت‌درآوردن تمام قرقره‌هایی که اجزا موتور را راه می‌اندازند، ایجاد کند.

تاریخچه تسمه تایم

زمانی که تسمه تایم و زنجیر تایم وجود نداشت، چرخ‌دنده‌ها کار هماهنگی اجزاء موتور را برعهده داشتند. طراحان خودرو به‌مرور متوجه شدند که استفاده از چرخ‌دنده‌ها اگرچه قابل اعتماد است، اما دو مشکل اساسی ایجاد می‌کند؛ یکی از این مشکلات این بود که ساخت چرخ‌دنده‌ها بسیار پرهزینه بود. مشکل دوم هم صدای بلند چرخ‌دنده‌ها بود که باعث آزار سرنشینان می‌شد. به همین دلیل، سازندگان موتور خودرو تصمیم گرفتند به‌جای چرخ‌دنده از زنجیر تایم استفاده کنند.

معرفی زنجیر تایم و استفاده از آن، تغییر بزرگی در طراحی موتور ایجاد کرد. در طراحی جدید، چرخ‌دنده میل لنگ دندانه‌هایی داشت که زنجیر تایم می‌توانست به آن متصل شود و به دنبال این تغییرات، همه خودروها با زنجیر تایم عرضه شدند.

اما ماجرا به همین جا ختم نشد؛ مثل هر وسیله دیگری، زنجیر تایم هم نیاز به تکامل داشت؛ زنجیر تایم اگرچه بادوام است؛ اما جنس فلزی آن باعث می‌شود تا ساخت و قالب‌گیری آن گران باشد. این قیمت بالا منجر به معرفی و ساخت تسمه‌های لاستیکی شد. این تسمه‌های لاستیکی هم مثل زنجیر تایم، به میل لنگ و میل سوپاپ وصل می‌شوند و همان کار را می‌کنند.

چرا بعضی از خودروها تسمه تایم دارند و بعضی دیگر زنجیر تایم؟

بسیاری از خودروسازان به‌جای زنجیر تایم از تسمه تایم استفاده می‌کنند؛ یکی از دلایل این کار این است که ساخت آن‌ها ارزان‌تر تمام می‌شود. برای مثال شرکت تویوتا برای ماشین‌هایش از تسمه تایم استفاده می‌کند؛ زیرا قابل اعتماد هستند و در صورت پاره‌شدن به موتور آسیب نمی‌رسانند؛ اما برای خودروهایی که سرعت بسیار بالایی دارند بهتر است از زنجیر تایم استفاده شود؛ زیرا در صورت پاره‌شدن تسمه، صدمات بسیار زیادی به موتور وارد می‌شود.

هم زنجیر تایم فلزی و هم تسمه تایم لاستیکی هرکدام مزایا و معایبی دارند. اگر می‌خواهید هزینه کم‌تری بپردازید، از تسمه تایم استفاده کنید؛ اما باید بدانید عمر تسمه تایم کوتاه‌تر از زنجیر است و بعد از مدتی نیاز به تعویض دارد. در جدول زیر می‌توانید  مزایا و معایب تسمه تایم و زنجیر تایم را ببینید:

 

 

 

 

نوع	نکات مثبت	نکات منفی
زنجیر تایم	·     عمر طولانی‌تر ·     انتقال قدرت بیشتر	·     صدای زیاد ·     هزینه تعویض بالا ·     نیاز به روغن‌کاری ·     وزن زیاد
تسمه تایم	·     صدای کم ·     تعمیر آسان و ارزان‌تر ·     بسیار سبک‌تر از زنجیر	·     عمر کوتاه‌تر از زنجیر ·     انتقال قدرت کم‌تر

 

دنده تایمینگ چیست و چه فرقی با تسمه و زنجیر تایم دارد؟

در بخش قبل کمی درباره چرخ‌دنده‌ها توضیح دادیم. در خودروهای سنگین همچنان از دنده تایمینگ برای تنظیم حرکت میل لنگ و میل سوپاپ استفاده می‌شود. در این حالت، تعدادی چرخ‌دنده حرکت میل لنگ را به میل سوپاپ انتقال می‌دهند و هماهنگ‌کننده عملکرد آن‌ها هستند.

تسمه تایم خراب چطور به خودرو آسیب می‌رساند؟

برای این‌که بدانیم تاثیر پارگی تسمه تایم چیست و چگونه به خودرو آسیب می‌زند، ابتدا بهتر است کمی درباره موتورهای آزاد و تداخلی بدانیم. خودروهای قدیمی از موتورهای آزاد یا بدون تداخل استفاده می‌کردند. در این‌گونه موتورها، پیستون‌ها و سوپاپ‌ها فضای یکسانی را در سیلندرها اشغال نمی‌کنند؛ اما، در موتورهای جدید که تداخلی هستند، پیستون‌ها و سوپاپ‌ها فضایی به یک‌اندازه اشغال می‌کنند. این موتورهای جدید به پیستون‌ها اجازه می‌دهند تا تراکم بیشتری ایجاد کنند و در نتیجه، موتورها قدرتمندتر و کارآمدتر می‌شوند.

پیش‌تر گفتیم که میل لنگ و میل سوپاپ باید به‌طور هماهنگ کار کنند. پاره‌شدن تسمه تایم در موتور آزاد باعث کاهش قدرت موتور و در نهایت توقف کامل می‌شود؛ اما، وضعیت در موتورهای تداخلی متفاوت است.

در صورت پاره‌شدن تسمه تایم، احتمالا پیستون‌ها در حالی‌که باز هستند، به سمت بالا حرکت و به پیستون‌ها برخورد می‌کنند. این اتفاق منجر به آسیبی جدی به موتور می‌شود. تعمیر این قطعات بسیار هزینه‌بر است و گاهی به‌اندازه‌ای به موتور آسیب می‌رسد که خرید یک موتور جدید نسبت به تعمیر آن به‌صرفه‌تر است.

تاثیر پاره‌شدن تسمه تایم در خودروهای مختلف

نکته‌ای که درباره پارگی تسمه تایم باید بدانید این است که آسیب وارده به موتور، در همه ماشین‌ها یکسان نیست؛ برای مثال در خودروی پراید، پارگی تسمه تایم فقط باعث خاموش‌شدن ماشین می‌شود؛ چون‌که فاصله پیستون‌ها و سوپاپ‌ها زیاد است. اما در خودروهایی مثل سمند، پاره‌شدن تسمه تایم باعث کج‌شدن سوپاپ‌ها و آسیب‌دیدن قطعات دیگری از خودرو می‌شود. در بعضی دیگر از خودروها خسارات وارده می‌توانند بسیار بیشتر و هزینه‌برتر هم باشند.

 

طول عمر مفید تسمه تایم چقدر است؟

عمر مفید تسمه تایم به شرایط خودرو و سرویس‌کردن آن، نوع ماشین و موتور آن و همچنین نحوه رانندگی بستگی دارد. میانگین عمر مفید تسمه تایم بین 80000 تا 160000 کیلومتر است. چیزهایی مثل سفت‌بودن بیش ‌از اندازه تسمه می‌تواند عمر آن را کاهش دهد. از طرفی رانندگی با سرعت مطمئن و یکنواخت و دور موتور متوسط می‌تواند عمر مفید تسمه تایم را طولانی‌تر کند.

چرا هزینه تعویض تسمه تایم زیاد است؟

شاید برایتان پیش آمده باشد که برای تعویض تسمه تایم به مکانیک مراجعه کنید و با شنیدن قیمت آن، تعجب کرده باشید. علت بالابودن هزینه تعویض تسمه تایم چیست؟ مگر این تسمه چیزی جز تکه‌ای لاستیک است؟ در جواب باید بگوییم موضوع قیمت خود تسمه نیست؛ تعویض تسمه تایم زحمت زیادی دارد. قطعات زیادی باید باز شوند و این کار زمان زیادی از مکانیک می‌گیرد. البته، سختی تعویض تسمه تایم به نوع خودرو هم مربوط می‌شود.

جمع‌بندی

برای این‌که هر سیستم و وسیله‌ای به‌درستی کار کند، باید اجزاء تشکیل‌دهنده‌اش به‌صورت هماهنگ و در زمان مناسب کار کنند. در این مقاله توضیح دادیم که نقش تسمه تایم چیست و چه اهمیتی در خودرو دارد. تسمه تایم هماهنگ‌کننده کار اجزاء موتور است و بدون وجود آن، عملکرد موتور ضعیف و حتی متوقف می‌شود.

در ادامه گفتیم که تاثیرات پاره‌شدن تسمه تایم چیست و چه آسیب‌هایی می‌تواند به خودرو وارد کند. وقتی که عمر مفید تسمه تایم تمام می‌شود و حتی پیش ‌از آن، بهتر است برای تعویض تسمه تایم به مکانیک مراجعه کنید؛ چراکه هزینه پاره‌شدن آن می‌تواند بسیار زیاد باشد.

سوالات متداول

آیا خودم می‌توانم تسمه تایم را تعویض کنم؟

تعویض تسمه تایم کاری زمان‌بر و تقریبا سخت است؛ بهتر است برای تعویض آن به مکانیک مراجعه کنید.